2 januari 2025 | Door Joost van Velzen
In dit nieuwe jaar hakt het kabinet dan eindelijk de knoop door over de toekomst van Lelystad Airport. Komen er F-35’s of vakantievluchten?
https://www.trouw.nl/duurzaamheid-economie/wordt-dit-dan-het-jaar-van-de-waarheid-voor-lelystad-airport~b4d94ebd/
Bijna alles wat je nodig hebt voor een vakantievlucht staat klaar voor de start in de passagiersterminal. Poortjes voor de check-in, lopende banden voor de bagage-afhandeling, bordjes voor de bewegwijzering, Albert Heijn kondigt een to-govestiging aan, er zijn wachtruimtes bij de gates en vanaf een groot reclamebillboard kijkt een jonge blonde vrouw met een zonnebril neer op de vertrekhal.
Maar daar ziet zij geen bedrijvigheid. Het enige dat er nog aan ontbreekt op Lelystad Airport is de reiziger. Of specifieker: de vakantieganger. Terwijl die hier eigenlijk al sinds 2019 met een rolkoffer rond had moeten lopen, op weg naar zonnig Málaga of net terug van het warme Rhodos.
Na het vaststellen van het zogenoemde luchthavenbesluit in 2015, waarin de overheid heeft vastgelegd wat er wel en niet mag, zijn ze hier in de Flevopolder hard aan het werk gegaan. Lelystad Airport werd met man en macht geschikt gemaakt voor ‘commercieel handelsverkeer’. In gewoon Nederlands betekent dat: vakantievluchten.
Duurzame spookterminal
Er werd 100 miljoen euro geïnvesteerd in het verlengen van de start- en landingsbaan, de aanleg van een nieuwe taxi-baan, het ophogen van de verkeerstoren en dus in deze spookterminal, een van de meest duurzame in de hele wereld, claimt Lelystad Airport.
Sinds november 2019 zit de luchtverkeersleiding in die opgehoogde toren tevergeefs te wachten op inkomende en uitgaande vakantievluchten.
Foto: De terminal van Lelystad Airport, de luchthaven wacht nog steeds op groen licht om vakantievluchten te mogen uitvoeren. Bram Petraeus.
Dat is te lang, vindt PVV-minister Barry Madlener (Infrastructuur en Waterstaat), en daarom is het plan nu om in dit nieuwe jaar de knoop door te hakken. Want hoewel er begin 2024 geen meerderheid in de Tweede Kamer was voor uitbreiding van ‘LA’, komt de vraag in politiek Den Haag tóch weer op tafel te liggen in 2025: krijgt Lelystad Airport groen licht om vakantievluchten uit te voeren, of blijft het een vliegveld voor kleine les- en verkeersvliegtuigjes, zoals nu het geval is?
Oftewel: landen en stijgen hier straks dagelijks 28 vakantievluchten (14 inkomende en 14 uitgaande vluchten, zo’n 10.000 vliegtuigbewegingen per jaar), of blijft het bij de 80.000 vliegtuigjesbewegingen van de lesvluchten?
Gevechtsvliegtuigen en vakantievluchten naast elkaar
De laatste tijd groeit ook de kans dat de luchtmacht Lelystad Airport mag gebruiken als basis voor F-35 gevechtsvliegtuigen. Politiek Den Haag en het ministerie van Defensie zien dat wel zitten en ook de luchthaven zelf staat niet onwelwillend tegenover de straaljagers.
Maar liefst wel naast de vakantievluchten, laat een woordvoerder van Lelystad Airport weten: “Op Eindhoven Airport hebben we goede ervaring met de combinatie burgerluchtvaart en defensie. Voor Lelystad Airport zijn we zeker bereid over een dergelijke samenwerking in gesprek te gaan.”
Foto: Zitje in de bagagehal. Bram Petraeus
Minister Madlener zei onlangs tegen actualiteiten-programma Nieuwsuur dat hij (ook) voor vakantievluchten is. “Er is heel veel in geïnvesteerd. Ik vind het wel heel zonde als zo’n investering voor niks blijkt te zijn geweest,” zei Madlener.
Toch zou niemand er raar van opkijken als het besluit over dit stukje Nederland nog langer boven de markt blijft hangen dan nu al het geval is. Het is hier immers nooit anders geweest.
Vraag het maar eens aan landschapsarchitect Ben Kuipers. Hij ontwierp in opdracht van Omala (Ontwikkelmaatschappij Airport Lelystad Almere) samen met architectenbureau GGau al in 2010 een plan voor het 600 hectare grote terrein rondom de luchthaven, genaamd Airport Garden City. “Ook toen al was het idee dat er meer leven in de provincie moest komen”, zegt Kuipers nu.
Tuin, stad en luchthaven tegelijk
Jazeker, dit uitverkoren stukje polder, dat al sinds 1973 in gebruik is als vliegveld, moest een ‘motor voor nieuwe werkgelegenheid’ worden met een ‘hoog internationaal profiel’. Een combinatie van natuur, kennis, recreatie, landbouw en bedrijvigheid. Een gebied dat tuin, stad en luchthaven tegelijk zou zijn. Alles met zoveel mogelijk houtbouw.
“Wat dat betreft hadden wij destijds een vooruitziende blik”, zegt Kuipers. “Ons plan werd laaiend enthousiast ontvangen. Hiermee moeten we de toekomst in, was de reactie.” De grotendeels houten terminal die er nu staat wijkt niet veel af van het idee dat hij destijds voor ogen had. “Maar in de directe omgeving zijn er lelijke dozen in het landschap bijgekomen, zoals distributiecentra.”
Met een focus op distributie die leidt tot verdozing van Lelystad Airport en omgeving voeg je weinig toe aan het gebied, vindt Kuipers. “Het is geen doel op zich om deze grond met dozen te vullen. Ga uit van wat er hier nodig is, bijvoorbeeld werkgelegenheid, en wat er in potentie al aanwezig is, zoals landbouw.”
Door allerlei hoepels gesprongen
Daar zijn de mannen van Lelystad Airport moet door(Lamd) het grotendeels mee eens. Tijdens de lunch in het drukke hotel Van der Valk Lelystad (“Een hotel dat er nooit gekomen was zonder de nabijheid van een luchthaven”) vertellen ze vol vuur waarom zij vinden dat het besluit over de toekomst van het vliegveld niet telkens mag worden uitgesteld.
“We zijn door allerlei hoepels gesprongen, maar steeds is er iets anders waardoor er geen besluit valt over de luchthaven”, zegt Bart Jan Binnerts. “De komst van vakantievluchten naar Lelystad Airport is van groot belang voor deze regio en hard nodig voor de versteviging van de economische infrastructuur, zeker met het oog op werkgelegenheid.”
De arbeidsmarkt mag dan in de rest van Nederland krap zijn, hier in de polder blijft baanzekerheid een kwetsbaar goed. Zowel de luchthaven zelf als Lamd stellen dat het verkrijgen van een (natuur-)vergunning een formaliteit is of ‘eigenlijk niet meer geweigerd kan worden’ omdat ‘aan alle externe eisen voldaan’ zou zijn.
Foto: De ontvangsthal. Bram Petraeus
Volgens Lamd is het duurzamer als er banen in de buurt bij komen: “Nu rijdt de helft van de werkende Lelystadse bevolking dagelijks de provincie uit in plaats van te werken in en rondom Lelystad”, zegt Binnerts.“Dit is ook een beetje de discussie tussen het oude land versus het nieuwe land.”
In het stukje polder direct rondom het luchthaventerrein woont niemand die er bezwaar tegen heeft als reisoperators als Tui en Corendon hier straks luchtbruggen richting de zon zouden organiseren. De omwonende boeren, sinds 2016 verenigd in de Stichting De Lelystadse Boer, zien zelfs wel kansen voor vakantievluchten. Ze hopen te profiteren van de toeristen door hun lokale producten in de terminal te verkopen. Gevechtsvliegtuigen zien de boeren liever niet komen.
Een museum voor mislukte overheidsprojecten
Uit recent onderzoek (gedaan in november en december 2024 onder 937 Flevolanders) blijkt dat 61 procent van de ondervraagden positief staat tegenover de opening van Lelystad Airport als vakantievliegveld. 28 procent is tegen, terwijl 10 procent neutraal blijft. Er zijn wel grote regionale verschillen. Zo is in Lelystad 75 procent van de bevolking voor verdere opening van de nabijgelegen luchthaven terwijl in Zeewolde slechts 41 procent van de respondenten heil ziet in Lelystad Airport als vakantievliegveld.
Uitgesproken tegenstanders van de uitbreiding van deze luchthaven op het nieuwe polderland zijn er ook. De Stichting Red de Veluwe voorziet dat de meeste vluchten straks naar het zonnige zuiden zullen gaan en dus laag over de Veluwe moeten vliegen. Dat geeft herrie en uitstoot en dat is wel het laatste waar de stichting op zit te wachten.
“Wat ons betreft gaat het vliegveld helemaal dicht en wordt het terrein omgetoverd tot een museum voor mislukte overheidsprojecten”, zegt een woordvoerder van de actiegroep.
De gemeente Lelystad daarentegen zou het liefst al morgen vakantievluchten verwelkomen: “Wij gaan ervan uit dat het Rijk de eerder gemaakte afspraken nakomt en Lelystad Airport opent voor groothandelsverkeer”, laat wethouder Dennis Grimbergen desgevraagd weten.
Een avontuur in de Flevopolder
Tui en Corendon, de reisorganisaties die als eerste in beeld komen om vluchten naar de zon op touw te zetten, voelen ook wel voor een avontuur in de Flevopolder. Ze spreken van ‘een enorme reislust onder Nederlanders, ook met het vliegtuig’. Maar Tui wil van Schiphol Group (eigenaar van Lelystad Airport) dan wil de garantie dat het ook op Schiphol zijn plekje houdt: “Het is voor Tui niet aan de orde om slots op Schiphol op te geven.”
Foto: Beeld Bram Petraeus
Schiphol Group zelf roept al jaren dat het in de startblokken staat om commerciële vluchten uit te voeren vanuit Lelystad. “Lelystad Airport kan een belangrijke rol spelen in het verbinden van luchtvaartmaatschappijen en hun passagiers met vakantiebestemmingen. De opening van Lelystad Airport draagt wat ons betreft bij aan een breder nationaal belang om te voorzien in luchthavencapaciteit, waarbij de Nederlandse luchthavens samenwerken als één systeem”, vertelt een woordvoerder van Schiphol.
Er klinkt wel wat ongeduld door vanuit de burelen van Amsterdam Airport: “Schiphol heeft, in lijn met het Aldersakkoord (een luchtvaartadvies uit 2008, red.), al geruime tijd fors geïnvesteerd in de ontwikkeling van Lelystad Airport om de luchthaven klaar te maken voor commercieel vliegverkeer. Ook vanuit financieel oogpunt blijft opening het uitgangspunt, gezien de reeds gemaakte en jaarlijkse kosten. Het is van belang dat gemaakte investeringen worden verzilverd.”
Je kunt het maar één keer goed doen
Landschapsarchitect Ben Kuipers vindt het niet verstandig dat ondertussen het bedrijventerrein rondom de luchthaven wordt gevuld met functies zoals de distributiecentra die weinig relatie hebben met een luchthaven en het landschap er niet aantrekkelijker op maken. Hij pleit ervoor om in de kern vast te houden aan het plan waar hij in 2010 al min of meer de basis voor legde.
“Ga uit van wat er nodig is in deze regio, waarbij je moet denken aan werkgelegenheid. En maak daarbij zoveel mogelijk gebruik van wat in potentie al aanwezig is, dus voedsel, boeren.”
Als het lot van Lelystad Airport dan eventueel wéér langer boven de markt blijft hangen, dan is dat maar zo, stelt Kuipers: “Je kunt het maar één keer goed doen.”