10 december 2024 | Door Paolo Laconi
Al vijf jaar zitten luchtverkeersleiders in de verkeerstoren van Lelystad Airport klaar om Airbussen en Boeings te begeleiden. Het echte werk, zeg maar. Alleen is de opening van het vakantievliegveld al vier keer uitgesteld. En dat steekt best wel een beetje. ,,Op verjaardagen moet ik uitleggen dat ik echt niet de hele dag zit te klaverjassen.”
Het uitzicht vanuit de verkeerstoren van Lelystad Airport valt het beste te omschrijven als weids. ,,Lekker overzichtelijk, heel anders dan ik op Rotterdam Airport gewend was”, vertelt luchtverkeersleider en stationmanager Jochem Mollema (45). ,,Vanuit de verkeerstoren in Rotterdam zie je overal hoge gebouwen. Dat is heel anders werken dan hier in Flevoland.” Op 20 meter hoogte, vanuit de karakteristieke roodwit gestreepte verkeerstoren van Lelystad Airport, is geen skyline te bekennen. Open akkers, plukjes bos en heel veel windturbines vormen de horizon. Op de voorgrond ligt de 2700 meter lange start- en landingsbaan als een zwarte liniaal in het gras. Een grijze Cessna taxiet naar de baan, ready for departure. Het vliegtuigje valt haast niet op als het een aanloop neemt op de brede asfaltstrook. Wiebelend komt het toestel los van de grond, stijgt op en verbleekt tegen het wolkendek. Vanwege de uitbreiding van Lelystad Airport tot vakantieluchthaven werd de verkeerstoren verhoogd. Sinds november 2019 is de ronde ruimte bovenin de toren het epicentrum van de luchtverkeersleiders. Zij controleren de luchthaven en begeleiden piloten bij hun vertrek en landing.
Warmdraaien voor het echte werk
Toen Mollema er vijf jaar geleden neerstreek, was het vooruitzicht duidelijk: eerst een half jaar warmdraaien met kleine hobbyvliegtuigen en vanaf 1 april 2020 starten met het echte werk. Vanaf die datum zouden grote vliegtuigen, zoals de Boeing 737 en de Airbus A320, vanaf vakantievliegveld Lelystad gaan vliegen. Het liep anders. Corona brak uit, de luchtvaart stortte in en de opening van Lelystad Airport werd uitgesteld. Vijf jaar later is de situatie niet veranderd. Nog steeds begeleiden Mollema en zijn collega’s hoofdzakelijk kleine, recreatieve vliegtuigen – de ‘grote jongens’ zijn nergens te bekennen. Door critici van het vakantievliegveld wordt vaak smalend gezegd dat de luchtverkeersleiders overbodig zijn, duimen draaien of klaverjassen ‘omdat ze toch niets te doen hebben’. ,,Welkom in mijn wereld”, zegt Mollema met een brede grijns. ,,Elke verjaardag moet ik uitleggen dat ik het wel degelijk hartstikke druk heb. Veel mensen weten niet dat Lelystad Airport met jaarlijks zo’n 75.000 vluchten de grootste recreatieve luchthaven van Nederland is. Alleen Schiphol is groter. Voor klaverjassen heb ik helemaal geen tijd.”
Uitstel zorgt voor teleurstelling
Toch kan Mollema niet ontkennen dat elk uitstel van de opening tot teleurstelling leidt. ,,We werken hier met dertien luchtverkeersleiders en elf assistenten. Allemaal speciaal voor deze luchthaven geworven en opgeleid. Natuurlijk is het dan flink balen als de opening wéér wordt uitgesteld. We hebben collega’s uit Italië, Zuid-Afrika en Colombia. Die zijn hier gekomen voor de grote vliegtuigen, en dat geldt voor de andere collega’s ook.” De luchtverkeersleiders werken op Lelystad Airport in vier shifts. De eerste begint om zeven uur ‘s morgens, de laatste eindigt om tien uur ‘s avonds. Steeds zijn er één assistent en één luchtverkeersleider aan het werk. Omdat concentratie cruciaal is, mogen ze nooit langer dan twee uur achtereen werken.,,We moeten scherp zijn, mogen nooit verslappen”, legt Mollema uit. ,,Als wij ons werk niet goed doen, kunnen de gevolgen enorm zijn. Het gaat mis als ik een piloot toestemming geef om de startbaan op te gaan, terwijl er net een vliegtuig landt. Dat mag niet gebeuren. Daarom moeten we altijd gefocust zijn en op tijd pauze nemen.”Voordat luchtverkeersleiders hun intrek namen in de verkeerstoren, was Lelystad Airport 45 jaar lang een ongecontroleerde luchthaven. Hobbyvliegers vlogen op zicht en hadden veel vrijheid. Met de komst van luchtverkeersleiders veranderde dat drastisch. Piloten moeten tegenwoordig vluchtplannen indienen en voor elke handeling toestemming vragen, tot het starten van de motor aan toe.,,De eerste periode hebben we erg aan elkaar moeten wennen”, geeft Mollema toe. ,,Niet zo gek: als je al dertig jaar wekelijks vanaf Lelystad vliegt, nooit ergens toestemming voor hoefde te vragen en ineens moet dat wél… Tsja, logisch dat het dan niet direct soepel loopt.”
Iets minder professioneel
Inmiddels zijn gebruikers en luchtverkeersleiders aan elkaar gewend. Om dat stadium te bereiken, is er veel met elkaar gesproken. Uiteindelijk hebben Mollema en zijn collega’s hun gedrag aangepast. ,,Wij zijn professionele luchtverkeersleiders en werken hoofdzakelijk met recreatieve vliegers. Daar zat een delta tussen. We zijn iets minder professioneel gaan doen, zonder dat dit ten koste gaat van de vliegveiligheid.”Een voorbeeld: luchtverkeersleiders zijn er een kei in om Engelse luchtvaarttaal als een mitrailleur op piloten af te vuren. Maar lang niet iedere hobbyvlieger spreekt even goed Engels. ,,We maakten mee dat vliegers nog niet de helft begrepen van wat wij zeiden. Als iemand al drie keer ‘say again’ heeft gezegd, besef je dat het anders moet. We vuren nu geen stortvloed aan informatie meer op iemand af. We zijn relaxter geworden, juist als het druk is.”Hoewel Mollema liever Airbussen en Boeings voor zijn neus ziet landen, geniet hij ook van de diversiteit op Lelystad Airport. ,,Er vliegt hier van alles. Kleine Cessna’tjes, grotere business aviation toestellen, helikopters, Fokker 50’s en oude vliegtuigen van net na de oorlog. Sommige halen net honderd kilometer per uur, andere driehonderd. Dat is flink rekenen voor ons.”Toch kan Mollema – als hij eerlijk is – niet wachten tot de ‘grote jongens’ komen. ,,Een luchthaven met groot handelsverkeer dat naar vakantiebestemmingen vliegt, heeft een heel andere dynamiek dan een general aviation vliegveld. Het voelt anders, alsof het bloed sneller door je aderen stroomt. Het geeft meer sjeu aan je werk.”Of het zover komt, is nog niet bekend. De minister van Infrastructuur, PVV’er Barry Madlener, is in ieder geval groot voorstander. In 2025 neemt het kabinet een definitief besluit over de toekomst van Lelystad Airport. ,,Duidelijkheid, daar zijn we wel aan toe”, zegt Mollema. ,,Het mag ook een ‘nee’ zijn, dat is ook duidelijk. Al hopen we natuurlijk dat het vakantievliegveld er na al die jaren wachten gewoon komt.”
Lelystad Airport: de ontknoping: Gaat Lelystad Airport wel of niet open? In 2025 valt het besluit en bij de Stentor volg je de ontknoping op de voet. Verslaggever en specialist Paolo Laconi maakt een unieke reeks verhalen over Lelystad Airport, het vliegveld dat al jaren de tongen losmaakt.
Foto’s: Jochem Mollema, Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL)
